De vanzelfsprekendheid waarmee iedere dip in de aandelenmarkt uitgeroepen wordt tot buying opportunity neemt bijna groteske vormen aan. Wellicht is het tijd voor een ander motto: “Sell every rally”. Bij de technologiesector in de VS is er al sprake van serieuze topvorming, de andere indices kunnen spoedig volgen. Het lijkt tijd voor een verbod om in te stappen. Het goede nieuws is op en daarmee neemt het risico van een omslag toe. Wanneer wij de koersbewegingen van de afgelopen weken bestuderen dan valt op dat de Amerikaanse aandelenindices het lastiger krijgen. De Nasdaq index ligt er momenteel het zwakste bij. De euforie omtrent Black Friday en Cyber Monday leidde in eerste instantie nog tot een kleine stijging. Daarna kwam er echter een omslag en waren de kopers plotseling op. Het feit dat de koersen nu niet meer reageren op positief nieuws is een veeg teken. Iedereen heeft blijkbaar geanticipeerd op het goede nieuws en de kopers lijken nu klaar met kopen. De koersen kunnen in dat geval niet meer omhoog. De eerste verkopers duwen nu de beweging de andere kant op. Koopjesjagers kunnen bij lagere koersen een herstel tot stand brengen maar de verkopers staan klaar om tegen hogere koersen weer te verkopen. Het ritme slaat om van stijgen naar dalen. De brede indices worden momenteel nog even gesteund door het Trump belastingplan, maar spoedig zal ook deze impuls zijn uitgewerkt. Hetzelfde feit is inmiddels namelijk al een aantal malen als excuus gebruikt om te stijgen. Volgens mij is dit effect nu wel voldoende uitgemolken. In tegenstelling tot wat wellicht verwacht mag worden starten ‘bear’ markten namelijk op basis van ‘bullish’ nieuws. Waar het nieuws voor de omslag naar een ander ritme vandaan moet komen is nu nog onbekend. Tot nu toe heeft de markt elk negatief nieuws genegeerd. Een ongekend rijtje aan bedreigingen zijn door de stimuleringsprogramma’s van de centrale bankiers vakkundig geëlimineerd. Brexit, bankencrisis Italië, Duitse verkiezingen, Noord-Korea, Iran, Saoedi-Arabië, kredietperikelen in China, en niet te vergeten Trump, de markt heeft het allemaal genegeerd. Overigens is er inmiddels een heel leger aan autoriteiten en Guru’s voorbijgetrokken dat met niet mis te verstane bewoordingen waarschuwt voor een foute afloop. Zelfs de centrale bank zelf geeft in haar recente rapport een waarschuwingssignaal af, het is pure ironie. Veel beleggers blijven echter positief en de meeste analisten zijn dat ook voor 2018. Momenteel onderken ik in de verwachtingen voor volgend jaar een behoorlijk optimisme. Het gaat nog zeker twee of drie jaar door zo meldt bijvoorbeeld Goldman Sachs. Het is toch knap dat er analisten zijn die nu al weten hoe de wereld er over twee of drie jaar uitziet. Ik ben al blij als ik enig idee heb wat er in de komende weken of maanden wellicht zou kunnen gebeuren. Het voelt voor mij momenteel ongemakkelijk aan en het klopt ook niet met het verleden. Wellicht is de recente hoogmoed van Trump, die zich nu al onverslaanbaar acht in 2020, wel de beste contra indicator. Momenteel heerst er een gevoel dat het nooit meer kan dalen, complacency regeert. Toegegeven, dat is al een tijdje het geval maar het lijkt nu toe te nemen en dat voelt niet goed. Daarnaast is er bij mij een sterk déjà vu gevoel met de jaren negentig van de vorige eeuw. De massa is plotseling weer in de ban van beleggen. De advertenties van de financiële instellingen die de spaarders oproepen om te gaan beleggen zijn legio. Het feit dat de drempels bij instellingen worden verlaagd van bijv. € 10 duizend naar € 1000 geeft aan dat nu de allerlaatste groep kopers de markt aan het betreden is. Het is als het ware opnieuw 1999. Overigens is er een andere indicator die aangeeft dat het tijd is om rekening te houden met een omslag. Het is de media indicator. Tijdens de doldwaze negentiger jaren waren bijvoorbeeld de zaterdag kranten 12 pagina’s dikker dan normaal vanwege alle paginagrote advertenties van de financiële instellingen. Deze probeerden de massa te verleiden om mee te doen. Op de bodem van de markt zie of hoor je geen advertentie over beleggen. Pas wanneer de massa na jaren van stijgende markten eindelijk doorheeft dat er geld te verdienen is kunnen de campagnes gelanceerd worden. Het feit dat er sinds 2009 alleen maar stijgingen hebben plaatsgevonden, nota bene zonder noemenswaardige correcties, zou moeten leiden tot een verbod om in te stappen. Wanneer men op de lange termijn gelooft in een gemiddeld rendement dan moet er dus na een periode van bovengemiddeld rendement een periode volgen van onder gemiddeld zo lijkt mij. De ratio is echter verdwenen en het rendement wordt door spaarders en beleggers als bewijs gezien dat het goed gaat, terwijl hier eigenlijk zou moeten staan dat het een bewijs is dat het goed gegaan is. Het recente rendement geeft echter een vals gevoel van veiligheid en de laatste restjes twijfel en onzekerheid worden daarmee weggedrukt. Een nieuw spreekwoord voor beleggers zou kunnen luiden: hij die te laat komt kan beter omkeren. Financiële instellingen zouden spaarders en beleggers kunnen beschermen en nu een bordje kunnen plaatsen, verboden in te stappen u bent (veel) te laat. In plaats daarvan worden er echter spaarverslimmers geïntroduceerd. Wanneer de geschiedenis van het menselijk beurssentiment zich herhaalt kunnen dit straks weleens spaarverslinders worden. Ipsa historia repetit.
Sell in May kan nog beter Een van de bekendste beurswijsheden is wellicht het gezegde: “Sell in May but remember be back in september”. Uit onderzoek in de VS blijkt dat het gezegde statistisch gezien toegevoegde waarde heeft. Toch kunnen de resultaten nog veel beter door een kleine aanpassing. Beleggen gaat altijd over rendement en risico. De beste verhouding tussen deze twee grootheden is hetgeen de verstandige belegger zoekt. Nu de meimaand weer begonnen is hebben wij nog eens gekeken naar de beurswijsheid Sell in May. Levert deze een betere verhouding op qua rendement en risico dan het gehele jaar vol te beleggen? De uitkomst is interessant, zeker wanneer er een kleine aanpassing toegepast wordt op de oude beurswijsheid. Verschil in rendement Wanneer een belegger vanaf 1950 continu belegd zou hebben in de S&P 500 index dan is het jaarlijks gemiddelde rendement 7,0%. Wanneer wij het jaar indelen in de beste zes maanden en de slechtste zes maanden, dan blijkt de periode november tot april inderdaad een veel beter gemiddeld rendement op te leveren. Het rendement in deze periode ligt op 8,6% gemiddeld op jaarbasis. De periode mei-oktober levert zelfs een klein verlies op. Wanneer er een extra beslisregel wordt toegevoegd kunnen de verschillen nog aanzienlijk toenemen. In Amerika is er een duidelijk verschil te zien in de rendementen die behaald worden op de beurs in de eerste twee jaar van de presidentiele cyclus tegenover de laatste twee jaar. Gedurende het derde en vierde jaar van de ambtstermijn van de president is het verstandiger om niet in de maand mei te verkopen. Extra beslisregel Een andere regel die kan worden toegevoegd is het kijken naar de trend die voorafgaat aan de maand mei en aan de maand november. Het lijkt verstandig te zijn om eind april te wachten totdat er sprake is van een verkoopbevestiging in de trend. Datzelfde geldt voor een koopsignaal in november. Wanneer de trend positief draait wordt er gekocht in november en anders pas later bij een koopsignaal. Het signaal dat bepaald of er een trenddraai plaatsvind is een crossing van de MACD indicator. Deze indicator maakt gebruik van meerdere voortschrijdende gemiddelden. Hierbij wordt een combinatie van een kortere termijn gemiddelde gecombineerd met een langere termijn gemiddelde om de richting van de trend te bepalen. Wanneer een kortlopend voortschrijdend gemiddelde een langer lopende gemiddelde kruist, levert dat een signaal op. Technische indicator In de tabel die u hieronder aantreft is goed te zien dat de toevoeging van de technische indicator de resultaten aanzienlijk verbeterd. Aanstaande zondag besteden wij in de marktupdate van het Beleggingsinstituut aandacht aan dit principe. Volgens onderzoekers uit de VS zou een belegging van $ 10.000 in de S&P 500 sinds 1950 een kapitaal van bijna $ 2.5 miljoen hebben opgeleverd. Ervan uitgaande dat alleen belegd wordt in de beste zes maanden van het jaar, aangevuld met het president en trend principe. De beste zes maanden is dus de periode November – April. Ter vergelijking het opvolgen van de normale Sell in May regel zou geleid hebben tot een bedrag van “ slechts “ $ 850 duizend. Het opvolgen van het Sell in may principe is in de historie dus zeer succesvol geweest, zoals u weet geldt ook hier een ander gezegde: rendementen uit het verleden zijn geen garantie voor de toekomst. Bron: Stock Traders Almanac
No problem, Time to Sell De aandelenmarkten zitten nog in een rustig stijgend ritme. Het sentiment is positief en analisten voorzien nog veel meer stijging. De volatiliteit is extreem laag en er lijkt niets aan de hand. Waarom dan juist nu Time to Sell ? In de Engelse taal bestaat er een woord dat de huidige status van de markt goed beschrijft Complacency. Zelfgenoegzaamheid is de vertaling volgens Google. Momenteel lijkt alles koek en ei en gaan we lekker slapen zonder ons ook maar ergens zorgen over te maken. De economische groei in Europa trekt aan, althans in veel landen. Er zijn geen thema’s waar de markt echt wakker van ligt. Al anderhalf jaar lang wordt ieder potentieel probleem weggepoetst door TINA. (There Is No Alternative). Dankzij de door god gezonden godenzoon meneer Trump komt alles goed. Hij gaat stimuleren en niet zo’n beetje ook. Wie de rekening betaalt is niet van belang, in iedere geval niet op dit moment. Zelfs een renteverhoging door de Fed kan de boel niet in de war schoppen. Zonder paniek te veroorzaken wordt het monetaire experiment 180 graden gedraaid. Na anderhalf jaar panisch te hebben gereageerd zodra het R-woord ook maar werd genoemd, vindt de markt het plotseling juist goed nieuws dat de rente stijgt. No problem. Dankzij de Nederlandse kiezers is het populisme dood en onder controle. De Brexit is tot nu toe goed nieuws voor de Britten, waarmee het beter gaat dan ooit tevoren. Het financiële Armageddon dat werd voorspeld door de economen is niet aan de orde, kortom no problem. In Amerika wordt de tweedeling in de maatschappij steeds groter en stijgen de schulden tot aan het plafond. Het gaat goed en sinds Trump zelfs veel beter en dan moet de echte boost van de president nog komen, oftewel no problem. Dan is er nog een bankencrisis in Italië waarbij alles onder controle lijkt en over de enorme schuldenproblematiek van China wordt al helemaal niet meer gesproken. Zoals u begrijpt gaat het fantastisch in de (financiële) wereld. En daar zit nu juist mijn onbehagen. Het is dit bijna ”perfecte goldilock-achtige” scenario dat mij enigszins zorgen baart. Onderhuids weet je dat het niet klopt. Het voelt unheimisch aan op de financiële markten en dat wat mij betreft al een tijdje overigens. Het geeft mij een deja-vu gevoel met de jaren negentig van de vorige eeuw. De markt gedraagt zich alsof het nooit meer gaat dalen. De waarderingen voor aandelen zijn inmiddels behoorlijk opgelopen. Volgens de Case-Shiller index staat de P/E ratio voor de markt rond de 30. Dat is een niveau dat slechts twee keer eerder in de geschiedenis werd bereikt, en mag u raden wanneer. Dan zijn er nog de analisten die Ieder dipje meteen omtoveren tot een buying opportunity. Hele volksstammen parkeren inmiddels hun niet renderende cash in ETF’s. Iedereen is op zoek naar rendement en zelfs de massa gaat meedoen. Zodra de massa iets ontdekt is dat voor mij een serieus waarschuwingssignaal. De aandelen en obligatiemarkten zijn momenteel een crowded place. Dat zorgt straks voor problemen wanneer iedereen door dezelfde deur naar buiten wil. De lage volatiliteit is een ander opmerkelijk fenomeen. Deze noteert rond historische dieptepunten en dat is een kans. Langlopende opties zijn momenteel relatief goedkoop. En aangezien zij mij altijd geleerd hebben dat je iets moet kopen als het laag is lijkt mij dit een logisch moment. Overbodig te zeggen dat het volgens mij dus nu tijd is om bescherming te kopen en/of aandelenbezit te verkopen. Ik neem nu de beslissing om het feest te verlaten nu het nog gezellig is en daarbij moet ik altijd denken aan Baron Rotschild. Hem werd meerdere keren gevraagd naar het geheim van zijn succes op de aandelenmarkt. ”Ik heb geen geheim” zei hij steevast, “of het moet zijn dat ik altijd te vroeg verkocht heb”. P.S. De crash van 1929 ging overigens aan hem voorbij.
Met een klassiek climax signaal hebben de aandelenmarkten een top geproduceerd die voorlopig niet gebroken gaat worden. Voor ons was het wachten op een bevestiging van de topvorming. De vermoeidheidsverschijnselen waren met name in de Amerikaanse aandelenindices waarneembaar. Gisteren is die topvorming er geweest en de correctie op de Trump rally kan daarmee beginnen. Voor de S&P 500 verwachten wij een snelle daling naar de zone 2.280/2.300. De Nasdaq index kan procentueel een nog grotere tik terug laten zien. Bij de grote jongens uit deze index ( Apple, Amazon, Facebook) is gisteren een duidelijk MADIWODO patroon geproduceerd. In de wekelijkse marktupdate van a.s. zondag zullen wij dit uitgebreid bespreken. De Europese aandelenindices konden gisteren aan het begin van de middag nog nieuwe toppen bereiken, binnen de stijgende trend van de afgelopen periode. De stemming sloeg echter behoorlijk om en het resulteerde ook bij deze indices in een patroon van klassieke uitputting. Voor de AEX is een tik terug te verwachten waarbij de daling snel en fel kan zijn. Een eerste tussenstation is 506 waarna 500 en uiteindelijk 491 het eindstation van de correctie kan zijn. De toppen van januari zullen dan getest gaan worden en hier bevindt zich een serieuze steunzone. Trading technisch is ieder herstel een sell. De kans is groot dat de eerste tikken zonder al te veel herstel zullen plaatsvinden. Mocht er toch een herstel plaatsvinden, dan zijn zeker de eerste 3 tot 5 handelsdagen met herstel een kans om een short positie in te nemen. De stop loss voor het innemen van een short in de AEX plaatsen wij op dit moment op 516. Een doorbraak van 519 zet het licht voor de kopers op groen. Wij schatten echter in dat dit voorlopig niet aan de orde zal zijn. De winnaar van gisteren was met name de Amerikaanse obligatiemarkt. De rente voor 10-jarige leningen is na een kort uitstapje boven 2,5% weer teruggevallen onder dit niveau. De risk-off beweging zal ervoor zorgen dat in eerste instantie de rente verder daalt. In Europa is een soortgelijke beweging waar te nemen. De Duitse Bunds zitten nog steeds gevangen in de grote zijwaartse bandbreedte. De onderkant is inmiddels stevig aangestampt en ligt rond 158.50. De bovenkant bevindt zich voor de korte termijn op 161.00. Op het valutafront verwachten wij dat de weerstand bij de Euro-USDollar rond 1.0820 stevig getest zal worden. Wij houden serieus rekening met een doorbraak en een verdere stijging van de Euro. De goudprijs in dollars kan wellicht profiteren en verder stijgen naar de barrière rond 1.260. De daling in de olieprijs zien wij verder doorzetten richting $43 voor de WTI. Zoals wij in de marktupdate van afgelopen zondag hebben besproken, worden de productieafspraken van de Non-Opec leden niet nagekomen. Verder zal de toegenomen olieproductie in de VS voor een groot aanbod blijven zorgen. De komende periode moet uitwijzen of de vraag voldoende is om de trend te keren. De consequenties van een lagere olieprijs zullen uiteindelijk ook gevolgen hebben voor Wall Street waarbij niet alleen de olie en gassector geraakt gaan worden maar uiteindelijk ook de financials. Wilt u ook de meest recente marktupdate bekijken? Vraag dan een gratis proefperiode aan. Klik hier om een proefperiode aan te vragen
De aandelenmarkten zijn bezig met een flinke herstelbeweging na de verkoopclimax van vorige week. Het herstel nadert op korte termijn zijn voorlopige einde, zo is mijn inschatting. De kans dat de kopers van de afgelopen dagen gaan twijfelen en hun winst gaan nemen neemt toe. Beleggers die de eerste rit naar beneden hebben gemist krijgen nu een nieuwe kans om hun aandelen te verkopen of te beschermen. De wereld is natuurlijk niet veranderd in een week tijd, maar de koersen wel. In het sentiment van de laatste paar dagen speelt slecht nieuws even geen rol. De markt kan de tegenvallende cijfers van enkele grote bedrijven in de V.S. op dit moment opvangen. Solide bedrijven als Coca Cola, IBM en McDonalds presenteerden teleurstellende resultaten. De aandelen kregen relatief flinke tikken. Wanneer deze resultaten echter een week eerder zouden zijn gepubliceerd zou dit tot een slachting hebben geleid. Sentiment en de plotselinge draaiing daarvan blijven fascinerende fenomenen. De AEX heeft net als de aandelenindices in de V.S. een flink herstel laten zien. In amper vier handelsdagen tijd is de dalende beweging die begon voor de AEX op 426 en eindigde op een stand van 367 exact voor de helft weggewerkt. Kopers die geprofiteerd hebben van deze beweging hebben een behoorlijke winst in amper vier dagen tijd in de boeken staan. Het is heel verleidelijk en menselijk om deze snelle winst te nemen. Daarnaast zijn er de shorts die nu, na het forse herstel, een aantrekkelijke kans krijgen om op een hoog niveau opnieuw te verkopen. Beleggers die vergeten zijn om hun aandelen te beschermen tegen een koersdaling krijgen nu een nieuwe kans omdat op een redelijk niveau alsnog te doen. Het is heel gebruikelijk om na een forse daling een snel en fel herstel te zien. Wij hebben in onze meest recente marktupdate aangegeven dat dit herstel voor de Dow Jones index zou kunnen gaan tot 16.700 punten. Hier ligt namelijk de breuklijn van de eerdere daling. Een voormalige steun verandert na een doorbraak vervolgens in een weerstand. Dit zijn beproefde patronen die zich voordoen in de markt. Voor beleggers is het zaak om deze maak of kraak niveaus goed in de gaten te houden. Wij doen al jarenlang onderzoek naar de statistische kans op een bepaalde beweging. De koersgrafieken geven ons inzicht in het gedrag van de markt. De markt bestaat uit mensen en die vertonen een repetitief gedrag. Het nieuws in de markt is iedere dag anders. Nieuws beweegt de koersen echter niet. Mensen bewegen de koersen en afhankelijk van het sentiment wordt nieuws vertaald in goed of slecht nieuws, oftewel stijgende of dalende koersen. Het gaat in onze ogen om de reactie van de markt op het nieuws. De beste manier om dat te bekijken is de koersbeweging. De koers is immers het resultaat van het gedrag van kopers en verkopers. De sentimentbewegingen van de afgelopen weken zijn daarvan een goed voorbeeld. Het is dus niet alleen zaak om vooruit te kijken maar ook om achteruit te kijken en patronen te ontdekken. Wij zijn het dan ook eens met de uitspraak van Churchill die ooit zei: ” the further you look back the more forward you can see”.
Tegen de verwachtingen in heeft Donald Trump de Amerikaanse verkiezingen gewonnen. In Azië zijn de markten ongeveer 5 procent gedaald. In Europa staan de futures op ongeveer 3 procent negatief. Wij hebben nog een putspread staan en willen deze bij de opening zo goed mogelijk proberen te sluiten. De premies kunnen behoorlijk fluctueren dus is het verstandig met een limiet te werken. Wij zullen later vandaag nog met een uitgebreide update komen.
In de afgelopen dagen hebben een aantal top goeroes in de V.S. interessante uitspraken gedaan. De meest opzienbarende uitspraak kwam van Jeffrey Gundlach. Hij is manager van Double Line en heeft 100 miljard dollar onder beheer. Zijn boodschap is simpel; Sell everything. Volgens deze topbelegger maakt de combinatie van lage of zelfs negatieve rentes en structureel dalende winstcijfers bij bedrijven zowel obligaties als aandelen niet interessant. Inmiddels is een andere beursgrootheid het met hem eens. Bill Gross, de ex topman van de grootste obligatiebelegger ter wereld Pimco, uitte zich eveneens met een soortgelijke boodschap. Wat zien deze beleggers dat de markt nog niet wil zien? Persoonlijk heb ik mij verbaasd over de reactie van de markt op de economische groeicijfers van afgelopen vrijdag. Het GDP in de V.S. kwam substantieel lager uit dan verwacht maar de S&P 500 beloonde dit cijfer met een nieuwe Allt ime high (intraday). In de vorige eeuw zou zo een economisch cijfer geleid hebben tot een sell off. Nu lijken beleggers gehypnotiseerd door de centrale bankiers. Er is sprake van een zelfgenoegzaamheid die ongekend is. Hoe lang kan een dergelijke situatie duren vraag je je dan af. Het elastiek dat uitgetrokken wordt tussen rendement en risico staat vol op spanning. Maar voordat het knapt moet er toch nog iets gebeuren. De aanleiding die de boel in beweging gaat zetten is nog steeds niet gevonden. De econoom Keynes had gelijk toen hij zei “The market can stay longer irrational then you can stay solvent”. Nu zijn er de afgelopen jaren diverse doomdenkers gesneuveld. Zij waren te vroeg met het verkondigen van het einde der tijden. Wellicht was de analyse juist, maar kregen ze niet de tijd om hun gelijk te halen. Te vroeg tegen de stroom in gaan is gevaarlijk. Het blijft lastig en dus is timing alles. Maar timing is ook moeilijk. Het alternatief is het beschermen van een portefeuille door keihard bescherming te kopen. Persoonlijk maak ik daarvan dankbaar gebruik door bijvoorbeeld opties te kopen als dekking. Veel beleggers vinden dit zonde van het rendement. Maar deze beleggers zijn vergeten wat de diverse (onverwachte) dalingen voor een impact hebben gehad, en hoe lang de recuperatie periode is na zo een klap. In de afgelopen drie decennia hebben aandelenmarkten maar liefst zeven correcties gekend van meer dan 20%. (zie de grafiek) Een belegger die het zich kan permitteren om niet af te dekken zingt de rit wellicht uit, mits hij over een zeer lange adem beschikt. De meeste beleggers van boven de vijftig zouden zich echter moeten afvragen of zij het zich kunnen permitteren om ongedekt op de markt rond te lopen. Zeker nu het dreigingsniveau groter is dan ooit tevoren.
Beleggers kunnen hun borst natmaken. De Brexit komt eraan. Uit diverse studies blijkt dat er serieuze klappen gaan vallen met dalingen tot wel 25% voor Europese aandelenindices. Moeten beleggers dit serieus nemen en zo ja, wat moet je nu dan doen. Afdekken, zittenblijven of uitstappen? Het Brexit geweld is vanaf het begin van deze week serieus losgebarsten op de financiële markten. De Europese aandelenmarkten krijgen de zwaarste klappen en marktpartijen prijzen een Brexit versneld in. Een van de vragen is wat er momenteel in geprijsd is en wat nog niet. Een goede maatstaf hiervoor is de zogenaamde implied volatily. Dit is een belangrijke factor die door marktpartijen wordt gehanteerd om de hoogte van optiepremies te prijzen. Momenteel zijn er in Amsterdam opties te verhandelen die een looptijd hebben tot 24 juni. De laatste handelsdag is volgende week vrijdag, de dag na het Brexit referendum. Momenteel schommelt de impliciete volatiliteit van deze opties rond de 45%. Via een berekening kunnen wij vaststellen dat de markt rekening houdt met een fluctuatie van ongeveer 4 a 5% omhoog of naar beneden, vanaf de huidige indexstand. De indexstand van volgende week donderdag in combinatie met de impliciete volatiliteit van dat moment zal aangeven met welke koersuitslagen beleggers volgens de marktpartijen rekening moeten houden. Uiteraard kunnen marktpartijen het ook mis hebben. Onze inschatting is dat deze prijsbepalende factor, die nu al bovengemiddeld is, hoog zal blijven en nog door kan stijgen tot kort voor het referendum. Voor beleggers die uitgaan van een Nexit (No exit of Bremain) levert dit een kans op. Zij zouden een bonus op hun portefeuille kunnen creëren van momenteel 5% rendement met een looptijd voor een dag. Wellicht bedraagt deze bonus volgende week zelfs nog iets meer. Beleggers die uitgaan van een Brexit en hun posities juist willen beschermen moeten niet te lang meer wachten. Onze inschatting is dat de premies nog verder zullen stijgen. Er zijn nu nog een aantal interessante beschermingsconstructies te maken. Zo nemen wij een strategie in op de AEX met kortlopende opties. De risico/rendement verhouding is hierbij 1 versus 8,5. Een investering van € 1000 euro geeft een potentiele opbrengst van € 8.500. Deze kan als hedge gebruikt worden, maar ook speculatief worden ingenomen.
Het nieuwe beleggingsjaar is amper begonnen of beleggers worden getrakteerd op een aantal (on)voorstelbare gebeurtenissen. Na zes jaar stijgende markten en makkelijk rendement maken lijkt er een kentering op komst. Hoogste tijd voor een aanpassing van de mindset. In de afgelopen jaren was beleggen makkelijk. Althans, voor de 'long only'-beleggers die vanaf 2009 mede dankzij de centrale banken beloond werden voor nietsdoen. Vrijwel alle markten presteerden goed en jaarlijks werd er met een strategie van kopen en zitten blijven rendement behaald. Nieuwe initiatieven Beleggen werd weer populairder met als gevolg een stroom van nieuwe initiatieven van financiële instellingen. Nederland maakt dagelijks kennis met bijvoorbeeld EVI, Alex en One. In het kielzog hiervan worden ETF's/trackers gepresenteerd en verkocht alsof er geen andere en betere instrumenten te koop zijn. Het roept vergelijkingen op met de jaren negentig van de vorige eeuw. In 1992 was beleggen niet populair en Nederland kende een recessie. Zeven jaar later werd beleggen ineens populairder dan ooit. Het was feest en je was een sufferd wanneer je spaarde en niet belegde. Iedereen kon het en kocht aandelen, de bull-markt deed de rest. Niets-doen bestraft Een paar jaar later keken beleggers beteuterd tegen een verlies aan van ruim 50%. De long only-beleggers werden geconfronteerd met de keerzijde van nietsdoen. Veel beleggers keerden noodgedwongen terug naar de spaarrekening. Wat ging er mis en wat valt er te leren van deze gebeurtenissen? Zijn beleggers nu beter voorbereid op een draai in de markt wanneer deze zich mocht voordoen? Kunnen beleggers zich voorstellen dat markten ook (flink) dalen? Is de aanpak en strategie afgestemd op zo een situatie? Gaat spreiding überhaupt wel helpen of gaan zij gewoon gespreid naar beneden? Wennen aan stijging De vraag stellen is hem beantwoorden. Beleggers zijn gewend geraakt aan de stijging. Het denken en handelen is daardoor geconditioneerd. Veel vermogende beleggers die hun vermogen laten beheren denken zelfs dat het positieve rendement de verdienste is van de bank of beheerder, terwijl dit meestal slechts het gevolg is van de stijgende markt. Bij een dalende markt, zo leert het verleden, gebeurt het omgekeerde. Mijn ervaring is dat de geschiedenis zich gaat herhalen en dat slechts weinigen er iets van geleerd hebben. Een cursist vertelde mij laatst dat hij genoeg leergeld had betaald. Ik vroeg of dat betekende dat hij nu anders denkt en doet. Het antwoord kent u wellicht. Wanneer je niet anders leert denken en doen is er slechts geld verloren en dat is iets anders dan leergeld. Vaak beperkte horizon Terug naar de huidige situatie. Wat valt er te leren. Allereerst dat long only-beleggen een kwetsbare strategie is. In de afgelopen twee decennia zijn er zes perioden geweest met dalingen voor wereldwijde aandelenindices die varieerden van 20 tot 60%. Alleen de belegger die een sterke maag heeft en een zeer lange horizon kan dit wellicht overleven. De meeste mensen met vermogen zijn meestal vijftigplus en hun horizon is logischerwijs beperkt. In de onderstaande grafiek is de impact te zien van een koersdaling van slechts 30% op het uiteindelijke resultaat. Graag geef ik u een aantal tips op basis van mijn ervaring met beleggen en beleggers in de afgelopen decennia. Probeer u voor te stellen dat er iets gebeurt wat u niet verwacht. Meestal denken wij vanuit ons gelijk. Het gaat er echter om dat u leert denken vanuit uw ongelijk. De meeste voorspellingen, ook die van goeroes, komen namelijk niet uit. Vraag u vervolgens af wat de financiële en emotionele consequentie is van zo'n gebeurtenis en of u deze kunt verwerken. De grootste verliezen komen voort uit zaken die u verrassen. Risico beheersen Denk na over een andere en betere aanpak en pas die vervolgens ook toe. Het behalen van een stabiel rendement begint namelijk bij het beheersen van risico. U kunt het zich niet permitteren om groot te verliezen. De impact is te groot en uw horizon waarschijnlijk te kort. Focus op risicomanagement en verwacht deze keer niet dat de traditionele spreiding u gaat helpen.
Met een mokerslag is gisteren op Wall Street de bodem weggeslagen. Het kortere termijn dalende ritme is neerwaarts versneld. De maandenlange zijwaartse bandbreedte is gebroken. Technisch gezien is er sprake van een sterke verkoopconditie. De zomerdip kan weleens een zomerdreun worden. Maandenlang zaten de Amerikaanse aandelenindices gevangen in een zijwaartse bandbreedte. Na de fantastische stijgingen van de afgelopen jaren was het de laatste maanden consolideren en kwakkelen. De angst voor een rentestijging en de gevolgen van de terugtrekkende Fed werden als excuus gebruikt. De rekening voor de jarenlange kunstmatige steun door de centrale bank moet nu verrekend worden. Afkicken van een verslaving is lastig voor Wall Street. De echte problemen moeten echter nog ontstaan. Een wezenlijke bedreiging, ook voor Wall Street, is in mijn ogen de lage olieprijs. Het klinkt wellicht gek maar het goede nieuws voor de consument kan weleens fataal worden voor menig producent. Inmiddels is de daling op weekbasis de langste sinds 1986. De producenten zitten klem en pompen door om geen marktaandeel te verliezen. De OPEC doet hetzelfde. Het is een boks gevecht waarbij straks twee boksers knock-out kunnen gaan. De begrotingen van de meeste OPEC landen zijn gebaseerd op een olieprijs van rond de $85. De bedrijven in de V.S. hebben een prijs van minimaal $65-$70 nodig. Wall Street heeft de afgelopen jaren flink gefinancierd in de olie business. Banken, die de boom financierden, kunnen nu de balans van de bust gaan opmaken. De kans op een zomer of najaarsdreun is in ieder geval groot. Terwijl gisteren in de V.S. het besef doordrong, hebben de markten in Europa al langer in de gaten dat het menens is. Hier werd sneller en feller gereageerd op de Chinese ontwikkelingen. De dalende beweging is al enige tijd ingezet. Vandaag kan er nog een dreun volgen die de AEX onder de Griekse bodem duwt van 455. Daarmee is een eerste koersdoel bereikt. De conditie van de markt is momenteel zeer kwetsbaar. Lang hebben beleggers gedacht dat het alleen maar omhoog kon. In koor werd er geroepen: ‘Buy the dip’. In de diverse marktupdates heb ik al vaker aangegeven dat het deze keer wel eens anders kan gaan. De fundamentele problemen komen nu “plotseling” uit alle hoeken en gaten. China is een probleem, de lage olieprijs is een probleem , de valuta van emerging markets zijn een probleem, Griekenland kan weer een probleem worden. De relatieve rust is bruut verstoord. Voor de goede orde problemen zijn pas een probleem wanneer de markten er een probleem van maken. Een fundamentele scheve situatie kan lang bestaan zonder dat de beurzen er iets mee doen. Nu is het sentiment gedraaid en is het wachten op een angstfase die mogelijk eindigt in paniek. De zomerdip is in volle gang maar moet eindigen in een dreun voordat ik de dip ga kopen. Dit weekend zal er in ieder in menig investment board overleg plaatsvinden. Mijn analyse en visie kunt u in de marktupdate van a.s. zondag bekijken. Met een mokerslag is gisteren op Wall Street de bodem weggeslagen. Het kortere termijn dalende ritme is neerwaarts versneld. De maandenlange zijwaartse bandbreedte is gebroken. Technisch gezien is er sprake van een sterke verkoopconditie. De zomerdip kan weleens een zomerdreun worden. Maandenlang zaten de Amerikaanse aandelenindices gevangen in een zijwaartse bandbreedte. Na de fantastische stijgingen van de afgelopen jaren was het de laatste maanden consolideren en kwakkelen. De angst voor een rentestijging en de gevolgen van de terugtrekkende Fed werden als excuus gebruikt. De rekening voor de jarenlange kunstmatige steun door de centrale bank moet nu verrekend worden. Afkicken van een verslaving is lastig voor Wall Street. De echte problemen moeten echter nog ontstaan. Een wezenlijke bedreiging, ook voor Wall Street, is in mijn ogen de lage olieprijs. Het klinkt wellicht gek maar het goede nieuws voor de consument kan weleens fataal worden voor menig producent. Inmiddels is de daling op weekbasis de langste sinds 1986. De producenten zitten klem en pompen door om geen marktaandeel te verliezen. De OPEC doet hetzelfde. Het is een boks gevecht waarbij straks twee boksers knock-out kunnen gaan. De begrotingen van de meeste OPEC landen zijn gebaseerd op een olieprijs van rond de $85. De bedrijven in de V.S. hebben een prijs van minimaal $65-$70 nodig. Wall Street heeft de afgelopen jaren flink gefinancierd in de olie business. Banken, die de boom financierden, kunnen nu de balans van de bust gaan opmaken. De kans op een zomer of najaarsdreun is in ieder geval groot. Terwijl gisteren in de V.S. het besef doordrong, hebben de markten in Europa al langer in de gaten dat het menens is. Hier werd sneller en feller gereageerd op de Chinese ontwikkelingen. De dalende beweging is al enige tijd ingezet. Vandaag kan er nog een dreun volgen die de AEX onder de Griekse bodem duwt van 455. Daarmee is een eerste koersdoel bereikt. De conditie van de markt is momenteel zeer kwetsbaar. Lang hebben beleggers gedacht dat het alleen maar omhoog kon. In koor werd er geroepen: ‘Buy the dip’. In de diverse marktupdates heb ik al vaker aangegeven dat het deze keer wel eens anders kan gaan. De fundamentele problemen komen nu “plotseling” uit alle hoeken en gaten. China is een probleem, de lage olieprijs is een probleem , de valuta van emerging markets zijn een probleem, Griekenland kan weer een probleem worden. De relatieve rust is bruut verstoord. Voor de goede orde problemen zijn pas een probleem wanneer de markten er een probleem van maken. Een fundamentele scheve situatie kan lang bestaan zonder dat de beurzen er iets mee doen. Nu is het sentiment gedraaid en is het wachten op een angstfase die mogelijk eindigt in paniek. De zomerdip is in volle gang maar moet eindigen in een dreun voordat ik de dip ga kopen. Dit weekend zal er in ieder in menig investment board overleg plaatsvinden. Mijn analyse en visie kunt u in de marktupdate van a.s. zondag bekijken. Met een mokerslag is gisteren op Wall Street de bodem weggeslagen. Het kortere termijn dalende ritme is neerwaarts versneld. De maandenlange zijwaartse bandbreedte is gebroken. Technisch gezien is er sprake van een sterke verkoopconditie. De zomerdip kan weleens een zomerdreun worden. Maandenlang zaten de Amerikaanse aandelenindices gevangen in een zijwaartse bandbreedte. Na de fantastische stijgingen van de afgelopen jaren was het de laatste maanden consolideren en kwakkelen. De angst voor een rentestijging en de gevolgen van de terugtrekkende Fed werden als excuus gebruikt. De rekening voor de jarenlange kunstmatige steun door de centrale bank moet nu verrekend worden. Afkicken van een verslaving is lastig voor Wall Street. De echte problemen moeten echter nog ontstaan. Een wezenlijke bedreiging, ook voor Wall Street, is in mijn ogen de lage olieprijs. Het klinkt wellicht gek maar het goede nieuws voor de consument kan weleens fataal worden voor menig producent. Inmiddels is de daling op weekbasis de langste sinds 1986. De producenten zitten klem en pompen door om geen marktaandeel te verliezen. De OPEC doet hetzelfde. Het is een boks gevecht waarbij straks twee boksers knock-out kunnen gaan. De begrotingen van de meeste OPEC landen zijn gebaseerd op een olieprijs van rond de $85. De bedrijven in de V.S. hebben een prijs van minimaal $65-$70 nodig. Wall Street heeft de afgelopen jaren flink gefinancierd in de olie business. Banken, die de boom financierden, kunnen nu de balans van de bust gaan opmaken. De kans op een zomer of najaarsdreun is in ieder geval groot. Terwijl gisteren in de V.S. het besef doordrong, hebben de markten in Europa al langer in de gaten dat het menens is. Hier werd sneller en feller gereageerd op de Chinese ontwikkelingen. De dalende beweging is al enige tijd ingezet. Vandaag kan er nog een dreun volgen die de AEX onder de Griekse bodem duwt van 455. Daarmee is een eerste koersdoel bereikt. De conditie van de markt is momenteel zeer kwetsbaar. Lang hebben beleggers gedacht dat het alleen maar omhoog kon. In koor werd er geroepen: ‘Buy the dip’. In de diverse marktupdates heb ik al vaker aangegeven dat het deze keer wel eens anders kan gaan. De fundamentele problemen komen nu “plotseling” uit alle hoeken en gaten. China is een probleem, de lage olieprijs is een probleem , de valuta van emerging markets zijn een probleem, Griekenland kan weer een probleem worden. De relatieve rust is bruut verstoord. Voor de goede orde problemen zijn pas een probleem wanneer de markten er een probleem van maken. Een fundamentele scheve situatie kan lang bestaan zonder dat de beurzen er iets mee doen. Nu is het sentiment gedraaid en is het wachten op een angstfase die mogelijk eindigt in paniek. De zomerdip is in volle gang maar moet eindigen in een dreun voordat ik de dip ga kopen. Dit weekend zal er in ieder in menig investment board overleg plaatsvinden. Mijn analyse en visie kunt u in de marktupdate van a.s. zondag bekijken.
Op het moment dat de Griekse crisis opgelost lijkt, nemen de Chinezen het crisis stokje over. Het zou mij niet verbazen wanneer er op termijn een verschuiving plaatsvindt richting de VS. De crisis lijkt op wereldtournee. De aanleiding voor de recente onrust op de financiële markten is te vinden in de tegenvallende ontwikkelingen in de Chinese economie. De impact van een afkoeling in China is groot. De devaluatie van de yuan leidt tot een besmetting in andere emerging markets en kan aanleiding zijn voor een nieuw rondje depreciaties oftewel een vervolg van de valutaoorlog. Internationale bedrijven die zaken doen in China hebben direct last van lagere opbrengsten. In Europa wordt o.a. Duitsland getroffen als producent van auto’s en machines. Bedrijven in de VS hebben al tijden last van de dure dollar en de Fed kan nog een keer gaan nadenken over het al dan niet verhogen van de rente. Het zou mij echter niet verbazen wanneer er binnenkort nog een probleem bijkomt. De cisis kan dan wel eens serieus opdoemen daar waar niemand hem verwacht, namelijk in de VS. De dure dollar is al tijden een probleem voor bedrijven. Tot nu toe werd er stevig door geproduceerd, maar inmiddels nemen de voorraden toe terwijl de afzet stagneert. In het volgende kwartaal kan dat een behoorlijke min opleveren. Verder blijkt uit recente studies dat het social security systeem in de VS zo goed als failliet is. Daarnaast is er de torenhoge schuld waarbij een verhoging van de rente direct invloed heeft op de rentebetalingen en dus de begroting. Bij een stijging van de rente met een procent wordt het begrotingstekort met ongeveer 2% vergroot. Wanneer de rente naar 4% stijgt betalen de Amerikanen bijna 8% van hun begroting aan rente op de staatsschuld, dit is gelijk aan de uitgaven voor defensie. Op langere termijn wordt dat dus een serieus probleem. Voor de korte termijn duikt er een andere bedreiging op, de lage olieprijs. Voor de consument een zegen, voor de producent een ramp. De meeste bedrijven hebben een olieprijs nodig van rond de $65 a $70 per vat. Bij de huidige prijs van $43 worden fikse verliezen geleden. Dit zal tot gevolg hebben dat er saneringen, fusies en faillissementen zullen komen. Daarbij is het van belang om te weten dat veel bedrijven door Wall street zijn gefinancierd en dus de pijn in het bankwezen gevoeld zal worden. Ten slotte heeft deze ontwikkeling ook een consequentie voor de economische groei in de VS. De boom van de olie-industrie kan gevolgd worden door een bust. Mocht er een renteverhoging van de Fed komen dan is dat volgens mij alleen nodig om straks de rente weer te kunnen verlagen. De crisis lijkt bezig met een wereldtournee, voor beleggers genoeg reden om na te denken over hun strategie. Bekijk hier onze strategie.
De afgelopen weken zijn de koersen flink gedaald. Dit geeft kansen voor beleggers om relatief goedkoop een aantal posities in te nemen. Echter, net als in de uitverkoop, kan het zijn dat een afgeprijsd artikel nog goedkoper wordt in de volgende weken. De vraag is of de belegger beter nog even kan wachten of nu moet kopen. Wat is de beste beslissing? Dit heeft te maken met de juiste manier van denken. In de afgelopen decennia is het regelmatig voorgekomen dat aandelenkoersen wereldwijd flinke dalende bewegingen hebben laten zien. In de laatste 25 jaar is er maar liefst zeven keer sprake geweest van een daling van meer dan 20%. In de heftigste periode tussen 2001 en 2003 was er sprake van een terugval van zelfs meer dan 60%. In de afgelopen jaren is er amper sprake geweest van een correctie. Het lijkt erop of beleggers nu weer even moeten wennen aan een ander ritme. Tijdens één van onze trainingen vroeg een belegger of hij nu al moest kopen of nog beter even kon wachten. Het is een logische vraag die overigens alleen door de belegger zelf kan worden beantwoord. Het heeft namelijk te maken met de doelstelling van de belegger en de regels die hij hanteert. Duidelijke aanpak Het probleem is dat veel beleggers ad hoc beleggen en geen set aan regels hebben. De regels moeten uiteraard getest zijn en hout snijden. Verder is het van belang dat de regels met discipline worden toegepast. Een duidelijke aanpak met een set aan beslissingsregels ontbreekt vaak bij beleggers en dan is de kans op een emotionele beslissing groot. Het is mij verder opgevallen dat veel beleggers op de verkeerde manier denken en daardoor vergeten te kopen op beslissende momenten. Het ontbreekt hen aan de juiste mindset. De mindset van de belegger is niets anders dan de manier van denken en de 'geloofsovertuigingen' die leiden tot een bepaald gedrag. In het geval van een koopbeslissing hanteren wij een aantal regels. Eén daarvan is dat de koers vanaf het meest recente hoogtepunt van de laatste 12 maanden minimaal met 20% moet zijn gedaald. Wanneer dit het geval is dan kwalificeert het aandeel zich voor een mogelijke koop. Vervolgens bepalen wij aan de hand van de grafiek of er sprake is van een belangrijk steunniveau. Wij weten echter nooit of het steunniveau stand zal houden of niet. Het is een logisch niveau om te kopen en dat is hetgeen dat telt. Met de onzekerheid zullen wij moeten leren omgaan, het is namelijk onderdeel van beleggen. Aangezien er bij een dalende tendens in de markt vaak sprake is van slecht nieuws, wachten veel beleggers af totdat er meer zekerheid is. Deze 'zekerheid' komt echter altijd later en dan is de kans verkeken. Kopen op de bodem De belegger denkt dat hij op de bodem moet kopen. Het gaat er echter niet om op het laagste niveau te kopen, maar om op een laag niveau te kopen. Het willen kopen op de bodem is, hoe gek het misschien ook klinkt, de verkeerde gedachte. Structureel kopen op de bodem is namelijk onmogelijk. Door te wachten op de bodem wordt de kans vergroot dat de bodem gemist wordt. De kans neemt toe dat er dan helemaal niet geprofiteerd wordt van de korting. Beleggers durven vaak niet te kopen omdat het nog zo onzeker is. Dit is begrijpelijk, maar eveneens een verkeerde gedachte. Onzekerheid is namelijk inherent aan beleggen en het is permanent aanwezig, omdat niemand de toekomst kan voorspellen. Het accepteren van onzekerheid en het verkrijgen van inzicht in hoe het spel echt gespeeld moet worden is cruciaal voor het behalen van succes op de beurs. Het hanteren van regels en op een juiste manier leren denken vergroot de kans op succes. Volgens onze regels zijn er nu onder andere kansen in Ahold en ArcelorMittal. Bij beide aandelen hebben wij een strategie ontwikkelt die de kans op rendement vergroot ten opzichte van het simpelweg kopen van aandelen. Ook dit heeft te maken met het hanteren van de juiste mindset. Wilt u ook leren beleggen?
