Om te kunnen begrijpen hoe de stand van de economie de aandelenmarkt kan beïnvloeden, is het eerst handig om te heten hoe de conjunctuurcyclus – die de stand van de economie in kaart kan brengen – werkt. De conjunctuurcyclus bestaat uit 4 verschillende fasen, die enkele maanden of zelfs jaren kunnen duren. De 4 verschillende fasen van de conjunctuurcyclus worden hieronder besproken:
Fase 1: Piek
Onder fase 1 wordt de piekfase verstaan. In de piekfase draait de economie op volle toeren en is de economie op een hoogtepunt. Deze fase wordt ook wel hoogconjunctuur genoemd. De werkgelegenheid van een land bevindt zich dan op of nabij het maximum. Het reële bruto binnenlands product (bbp) groeit in een gezond tempo en de inkomens van de bevolking stijgen in een stijgende lijn. Niet alleen de inkomens stijgen in deze positieve economische situatie, maar ook de aandelenkoersen van veel bedrijven stijgen naar recordhoogtes. In deze fase worden vaak door bedrijven – als dankbaarheid aan de aandeelhouders voor hun aanhoudende steun en investering – de dividenduitkeringen verhoogt.
Iets minder bemoedigend is dat de prijzen in deze fase stijgen als gevolg van inflatie. Toch genieten veruit de meeste werknemers, investeerders en bedrijven van de hoogconjunctuur.
Fase 2: Recessie
De spreuk “wat omhoog gaat, moet ook weer naar beneden komen” is hier perfect van toepassing. Na een periode van veel successen en groei te hebben meegemaakt, begint het inkomen en de werkgelegenheid door allerlei oorzaken te dalen. Deze daling kan komen door bijvoorbeeld een aanbodschok (een plotselinge gebeurtenis die het aanbod van een product of grondstof veranderd, wat resulteert in een onvoorziene prijsverandering), door een correctie van oververhitte activaprijzen of door een daling van consumentbestedingen, die het gevolg zijn van stijgende inflatie. Bij een daling van consumentenbestedingen en hoger wordende prijzen, blijven veel bedrijven met een overschot aan goederen zitten. De productiecapaciteit moet hierdoor naar beneden, waardoor er minder werknemers nodig zijn. Deze dalende consumenten bestedingen kunnen dus leiden tot stijgende werkloosheid in een land. De stijgende werkloosheid drukt de consumentenbestedingen nog verder naar beneden, waardoor een vicieuze cirkel van economische krimp in gang wordt gezet. Een recessie wordt over het algemeen gedefinieerd als twee of meer opeenvolgende kwartalen van daling van het reële bbp. Deze fase wordt ook wel gekenmerkt als laagconjunctuur.
De recessie in een land is ook te zien op de beurs. In een periode van recessie kelderen de aandelenkoersen vaak flink. De markten kunnen volatiel zijn met de aandelenkoersen die wilde schommelingen kunnen ondergaan (vooral naar beneden bij een recessie). De meeste beleggers reageren bij dalende aandelenkoersen vaak met een ‘vlucht naar veiligheid ’door hun geld volledig uit de aandelenmarkt te halen, om te voorkomen dat zij veel geld verliezen.
Fase 3: Trog
De zogenoemde trog-fase is het deel van de conjunctuurcyclus waarin zowel de productie als werkgelegenheid hun dieptepunt bereiken, voordat ze weer beginnen te stijgen. Op dit punt in de conjunctuurcyclus zijn de uitgaven van mensen en de investeringen flink afgekoeld, waardoor de lonen en prijzen zijn gedaald. Deze verlaging van de lonen komt vooral doordat werkgevers vaak hun personeel niet meer maximaal kunnen betalen, omdat ze anders verlies draaien. Het feit dat mensen minder verdienen en dus minder geld te besteden hebben, leidt tot de verlaging van de prijzen omdat mensen bij te hoge prijzen helemaal niks meer willen of kunnen kopen, waardoor bedrijven hun omzet dan helemaal zien kelderen.
De trog kan gezien worden als het punt waar de bedrijfsactiviteiten van een krimp naar een herstelpunt gaan. Een teken dat het dieptepunt bereikt is – of op het punt staat te komen – is wanneer de aandelenkoersen weer beginnen te stijgen, na een periode van aanzienlijke dalingen. Deze herbalancering van de economische situatie in een land, maakt nieuwe aankopen en investeringen voor consumenten weer aantrekkelijk. Ook bedrijven zullen weer op zoek gaan naar werknemers en meer investeren in arbeid.
Fase 4: Herstel en uitbreiding
Tijdens een herstel of expansie begint de economie van een land weer te groeien. Consumenten zijn weer in staat om meer uit te geven, waardoor bedrijven hun productie weer kunnen verhogen en dus weer meer werknemers in dienst kunnen nemen. In deze periode ontstaat er concurrentie om arbeid, omdat er veel mensen weer op zoek zijn naar een baan. Deze concurrentie zorgt ervoor dat de lonen stijgen en er weer meer geld in de zakken van de arbeiders en consumenten terechtkomt. Dit stelt bedrijven in staat om meer te vragen voor producten, wat leidt tot een inflatie die laag en langzaam begint, maar uiteindelijk de groei tot stilstand kan brengen waardoor de cyclus weer opnieuw kan beginnen als deze te hoog stijgt. Op de lange termijn hebben de meeste economieën echter de neiging om te groeien, waarbij elke piek een hoger hoogtepunt bereikt dan de vorige.
Welke impact heeft de conjunctuur op investeerders?
Als iemand de conjunctuurcyclus begrijpt, kan dit ertoe leiden dat zijn of haar portefeuillerendement verbetert. Veel beleggers stellen zichzelf de vraag: ‘’wat moet je doen tijdens een recessie?’’ Het antwoord van deze vraag hangt af van de situatie waarin een belegger zich bevindt en hangt af van het type belegger dat je bent.
Goed om te onthouden is dat er in een periode van recessie ook een mogelijkheid bestaat om geld te verdienen. Zo profiteren sommige beleggers juist van dalende markten door hun aandelen short te verkopen, wat betekent dat ze geld verdienen als de aandelenkoersen dalen en juist geld verliezen als de aandelenkoersen stijgen. Deze techniek moet echter alleen gebruikt worden door een geavanceerde belegger, omdat deze techniek unieke valkuilen met zich mee kan brengen. De belangrijkste valkuil hiervan is dat bij short selling het verlies dat je lijdt, onbeperkt kan zijn. Dit omdat er geen duidelijk limiet te hangen is aan hoe ver de waarde van een aandeel zou kunnen stijgen.
Andere beleggers zien ‘waardebeleggen’ als een optie om met de recessie om te gaan. Met deze techniek wordt een dalende aandelenkoers beschouwd als ‘een koopje dat wacht om binnengehaald te worden’. Waardebeleggers proberen in een tijd van dalende markten, goedkope bedrijven van hoge kwaliteit op te pikken. Waardebeleggen is een strategie waarbij aandelen worden gekozen die voor minder dan hun intrinsieke- of boekwaarde verhandeld worden. Waardebeleggers kopen dus zogenoemde ‘waarde aandelen’.
Ook aanhangers van de buy-and-hold strategie deinzen niet terug tijdens een recessie. Dit omdat een aanhanger van deze strategie voor de lange termijn weet dat problemen op korte termijn geen probleem zullen zijn over een horizon van zo’n 20 of 30 jaar.
Welke strategie voor jou het beste werkt kun je uitzoeken aan de hand van de situatie waarin je je bevindt. Heb je nog veel tijd om geld te verdienen of ben je al op leeftijd? Hoeveel geld wil je investeren en hoeveel ben je bereid te verliezen? Door je investeringsdoelen en je risico’s zichtbaar te hebben, kun je kijken welke strategie het beste werkt voor jou. Ook is de hoeveelheid kennis die je hebt over het beleggersvak een belangrijke factor die je moet meenemen bij je beslissing.
De conjunctuurcyclus is niet altijd perfect
De 4-fasen van de conjunctuurcyclus wisselen elkaar natuurlijk niet altijd helemaal vlekkeloos af. Zo hebben bijvoorbeeld economieën van een landen soms te maken met dubbele dip- recessies. Een dubbele dip-recessie verwijst naar een recessie, gevolgd door een kortstondig herstel, gevold door een nieuwe recessie. Daarnaast hebben bijvoorbeeld ook niet alle economieën op lange termijn een positief groeipad. Ook de hierboven beschreven relaties tussen bestedingen, prijzen, lonen en productie zijn te simpel. Overheden hebben vaak een grote invloed in alle stadia van de cyclus. Buitensporige belastingen, regelgeving of het drukken van geld kan een recessie veroorzaken, terwijl monetaire en fiscale stimulansen een krimpende economie kunnen keren, wanneer een natuurlijke herbalancering uitblijft.
Vaak laten mensen zich bij het lezen van krantenkoppen tijdens een recessie, zichzelf wijsmaken dat de gehele economie naar de knoppen gaat en alles in duigen valt. Maar indien je begrijpt hoe de conjunctuurcyclus werkt, snap je dat een neergang van de economie een normaal onderdeel is van een functionerende economie. Wanneer de economie verschijnselen begint te vertonen van een recessie, is het belangrijk om een strategie te ontwikkelen voor het omgaan met risico’s op basis van je financiële situatie.
